Storytelling. Magia opowieści

"Opowiadanie historii może zmienić świat."
 

Co to jest storytelling?

 

Storytelling to sztuka tworzenia i snucia opowieści, która oddziaływuje na wyobraźnię i emocje odbiorcy. Storytelling jest naturalnym sposobem przekazywania informacji, budowania osobistego kontaktu, a także środkiem wymiany doświadczeń między ludźmi. Opowiadanie historii łączy i zbliża do siebie ludzi. Opowieści sprawiają, że przeżywamy najróżniejsze emocje, a w naszych umysłach powstają zapamiętywane na długo obrazy. Snucie opowieści pozwala nam wzajemnie się poznawać i wzajemnie rozumieć. Opowieść zmienia również sposób, w jaki postrzegamy samych siebie. Storytelling zaspokaja istotne potrzeby społeczne. W nieprzewidywalną rzeczywistość wnosi poczucie harmonii, ładu i sensu, redukuje lęki i niepokój. 

 

"Moda na storytelling przypomina nam, że istniejemy kulturowo dzięki opowieściom. To one tworzą naszą historię – jako jednostek, członków rodziny, narodu, mieszkańców obszaru kulturowego. Świat cywilizacji, do której przynależymy jest już ukształtowany przez pismo, jednak to, co pierwsze, stanowiące fundament jest opowiedziane."
Agnieszka Skowron

 

Storytelling ma tradycję tak długą jak dzieje ludzkości, gdyż opowiadanie historii jest najstarszym i najpierwotniejszym sposobem przekazywania wiedzy. Narracja współistnieje z człowiekiem. Nie ma takiej epoki czy kultury w rozwoju ludzkości, w której nie opowiadano by historii. Dzięki opowiadaniom historii ludzie nie tylko przekazują informacje, ale też budują relacje i wymieniają doświadczenia. Opowieści pozwalają nam zrozumieć siebie. Opowiadając przywołujemy doświadczenia zmysłowe i emocje, jakie nam towarzyszyły.  

 

"Każdy z nas powinien tworzyć własną historię, własną narrację o tym, co to znaczy być sobą. Taka opowieść zachęca do poszukiwania tego, co w nas najlepsze i co możemy dać z tego światu. Jak jednak znaleźć taką osobistą narrację? Dawniej czerpaliśmy inspirację z opowieści i mitów swojego ludu snutych przy ognisku, którego migotliwe płomienie ożywiałyby i poruszały postacie zwierząt namalowane na ścianach domowej jaskini. Teraz nie mamy takich metanarracji; w naszych złożonych wielokulturowych miejskich społecznościach musimy wymyślać własne historie."
Vivianne Crowley

 

Storytelling polega przede wszystkim na przekazywaniu treści angażujących. Wpływanie na rozwój historii zbliża z sobą użytkowników, którzy utożsamiają się z bohaterami tak bardzo, że ich losy stają się częścią ich życia. Najprostszy i najszybszy storytelling, jaki może wykonać niemal każdy z nas to ten, który wykorzystuje znany schemat „przed i po”. W najlepszych filmach i książkach (takich, które zapamiętujemy) obserwujemy zawsze przemianę głównego bohatera. Negatyw, problem lub słabość zmienia się w pozytyw, rozwiązanie lub siłę.

 

"W kulturze opartej na przekazie ustnym całość uczenia się odbywała się przez opowieści: nasi przodkowie opowiadali historie objaśniające zasady działające światem (często w formie mitu), zasady społeczne, pomagające zrozumieć i zapamiętać, jak pracować, jak odnosić się do siebie nawzajem, wychowywać dzieci, opowieści określały miejsce człowieka w społeczeństwie i w naturze."
Agnieszka Świątecka

 

Nasz mózg lubi historie. Neuronaukowiec, profesor Uri Hasson bada podstawy ludzkiej komunikacji, a eksperymenty prowadzone w jego laboratorium pokazują, że używając nawet bardzo odległych od siebie języków, mózgi wykazują podobną aktywność lub się „synchronizują" na dźwięk tej samej idei czy historii. Ten wspaniały mechanizm neuronalny pozwala na przekazywanie wzorców aktywności mózgu, przekazywanie wspomnień i wiedzy. Zachodzi wówczas zjawisko określane jako brain-to-brain coupling.

 

"Dobre historie to takie, które sprawiają, że mózgi… się parują. Nie chodzi jednak o przechodzenie w stan lotny z powodu przegrzania, a o swoistą synchronizację mózgów opowiadacza i słuchacza.(...) Okazuje się, że przy dobrych narracjach, na tyle obrazowych i zrozumiałych, by nie tracić wątku i na tyle emocjonalnie angażujących, by skupiać uwagę, mózgi wykazują identyczną aktywność."
Piotr Bucki 

 

Teoria podwójnego kodowania (dual coding) opracowana przez Allana Paivio w 1971 roku wskazuje na znaczenie przyswajania informacji na dwóch poziomach: słownym i obrazowym. Allan Paivio na podstawie swoich badań i obserwacji wysnuł tezę, że wszystkie wizualne bodźce, które docierają do naszego mózgu, kodowane są podwójnie. Kombinacja słów oraz obrazów sprawia, że mamy do dyspozycji nie tylko dwa kanały kodowania. Edukacja już jakiś czas temu odkryła, że połączenie słowa z obrazem może dać dobre rezultaty. Obrazy jako wsparcie informacji słownych wykorzystuje się w procesie zwiększania skuteczności nauczania i zapamiętywania. W związku z tym, pojawiło się takie określenie jak myślenie wizualne.

 

"Storytelling to nie jest opowiadanie dowolnej historii. To opowiadanie konkretnej historii do konkretnej osoby."
Krzysztof Filarski

Opowieść powinna być zrozumiała, jasna, przystępna, a z drugiej strony przejrzysta, komunikatywna, nieskomplikowana, niezłożona, nietrudna. Chodzi o to, by tworząc opowieść używać prostych, konkretnych obrazów, ale też dbać o chronologię, nie zagmatwać opowieści i nie używać nieznanych trudnych, skomplikowanych wyrażeń i słów. Aby powieść była dla słuchaczy interesująca budujemy w niej napięcie i dążymy, by pojawił się konflikt między tym, co oczywiste, przewidywalne, oczekiwane a tym co zaskakujące, nieoczekiwane i niespodziewane. Dobrze opowiedziana historia stanowi mieszankę różnych emocji. Nigdy nie opiera się na jednej emocji. Emocje stanowią podstawę opowieści. To one sprawiają, że opowieść wywiera wpływ i robi wrażenie na słuchaczach.

 

"Storytelling to technika pobudzania wyobraźni słuchaczy za pomocą opowiadania ustnego. Historie, zarówno te osobiste, jak i publiczne, wzbudzają emocje i rodzą obrazy, czyli aktywizują prawą półkulę mózgu, co sprzyja lepszemu zapamiętywaniu."

Mariusz Malinowski 

 

Opowieść sekwencyjna zawiera w sobie kolejność, porządek. To jest następstwo zdarzeń, uporządkowany przebieg. Chodzi tym razem o to, by zdarzania układały się w logiczny ciąg. Słuchacz ma zrozumieć, co z czego wynika. Musi to mieć sens. Opowieść powinna być wiarygodna czyli autentyczna, przekonywująca. Budując opowieść warto również pokazywać konkretne obrazy. Wartością jest to, że nasz mózg może „zobaczyć” konkretne, szczegółowe obrazy. Oznacza to, że opowiadając historię warto odwoływać się do zmysłów. Stosować konkretne opisy, aby słuchacz na ekranie wyobraźni wszystko zobaczył. Historia powinna być zrozumiała kulturowo, prawdopodobna i logiczna i powinna pozwolić słuchaczowi wyobrazić sobie siebie samego w usłyszanej opowieści.

"Jesteśmy opowieścią. Wszyscy."
Richard Wagamense

"Opowieści przydawały ludzkim losom odrobinę sensu. Zachowywały ciągłość trwania rodów. Historie na przestrzeni dziejów miały swoje ciągi dalsze, zyskiwały puentę, a nieszczęścia spadały na ludzi z jakiegoś powodu. Dzięki tym nieszczęściom dowiadywali się oni czegoś nowego o sobie i i życiu. Wszystko układało się, jak powinno w wielkim, kosmicznym zegarze czasów."

Marta Knopik 

 

Niemiecki powieściopisarz i dramaturg Gustav Freytag zaproponował 5-częściową strukturę dramatu, znaną jako Piramida Freytaga lub dramatic arc. Pierwotnie wskazane części odnosiły się do sztuk teatralnych, ale mogą być też stosowane w innych gatunkach narracyjnych. Wyróżniamy następujące elementy tej struktury:

• Ekspozycja - podstawowe informacje potrzebne do zrozumienia opowieści, takie jak bohaterowie, czas i miejsce, tematyka, okoliczności, w jakich rozgrywa się akcja. W tej części pojawia się też pierwszy problem lub konflikt, z którym musi zmierzyć się główny bohater; 
• Rozwój akcji - teraz napięcie narasta, a podstawowy problem jest komplikowany, pojawiają się kolejne przeszkody, którym bohater musi stawić czoło, by osiągnąć swój cel;
•  Punkt kulminacyjny -  jest to punkt zwrotny, w którym sytuacja bohatera zmienia się na lepsze lub na gorsze; 
• Rozwiązanie akcji - to wydarzenie lub seria wydarzeń, które sprawiają, że konflikt rozwiązuje się, a bohater wygrywa lub przegrywa; 
• Finał (konkluzja) -  to wydarzenia prowadzące do zakończenia historii. Dla bohatera oznacza to powrót do normalności, dla widzów – katharsis i rozładowanie napięcia.

„Opowiadanie historii jest w gruncie rzeczy poszukiwaniem sensu. Kiedy opowiadamy nasze dzieje, wtedy zauważamy, że nie jesteśmy tylko ofiarą chaotycznych okoliczności życia czy przypadku. Nawet jeśli uważamy siebie za mało ważnych, jeśli opowiadamy o walkach i porażkach, to pokazujemy w naszych opowieściach, że prowadzimy sensowne życie w uporządkowanym uniwersum. A kiedy opowiemy naszą własną historię, wtedy być może poczujemy: „Tak, mam swoją historię. Tak, egzystuję”.
To uczucie może dać nam głębokie zadowolenie.”

Klaus W. Vopel

 

W dzisiejszych czasach rodzice mają zbyt mało czasu na opowiadanie historii. A dzieciom, które nie mają wystarczającego kontaktu z opowiadaniami (historiami rodzinnymi, bajkami) brakuje bogatego słownictwa, możliwości rozwijania fantazji, ale także możliwości rozwinięcia właściwego zrozumienia świata. Kiedy słuchamy opowieść zaczynamy lepiej rozumieć świat. 

 

"Słuchanie opowieści rozszerza wyobraźnię; ich opowiadanie pozwala nam przeskakiwać mury kulturowe, ogarniać przeróżne doświadczenia, czuć to, co odczuwają inni."

Elif Shafak

Klątwa wiedzy może być też sporą przeszkodą w twojej komunikacji z uczniami czy słuchaczami. Chcąc sprostać zadaniu tworzenia prostych opowieści, musimy uważać, by dobrać słownictwo adekwatne dla naszych słuchaczy i by uwzględnić ich wiedzę i doświadczenie. Dobrze jest wiedzieć wcześniej do kogo kierujemy naszą opowieść i jakie doświadczenia i wiedzę mają nasi słuchacze. Trzeba również uważać, by nie ulec tzw. efektowi fałszywej powszechności, by nie uznać, że wszyscy wiedzą to samo co my.

"Dobrze opowiedziana historia może sprawić, że słuchacz poczuje coś więcej niż zainteresowanie - pozwoli całkowicie porwać się jej treści."
Kindra Hall

"My... ludzie, uwielbiamy snuć opowieści, prawda? (...) Każda kultura, każdy kraj, ludzie na całym świecie opowiadają historie. Szeptane, śpiewane, spisywane na skrawkach papieru, od zawsze były nieodłączną częścią naszego człowieczeństwa." 

Brianna Labuskes 

 

 

 Materiały do wykorzystania:

📖 Mariusz Malinowski. Gwarna Biblioteka. Zajęcia czytelnicze wspomagane storytellingiem
🎧 Protohistorie: kiedy, jak i po co nasi przodkowie zaczęli przekazywać sobie historie?
🔗 Storytelling w działaniach promocyjnych biblioteki
🔗 Storytelling, czyli jak zhakowałam komunikację? - Kama Tokarska
📖 5 elementów dobrego storytellingu
📖 Storytelling, czyli jak wykorzystać siłę opowieści?
📖 Storytelling – słuchanie i opowiadanie historii ma zbawienny wpływ na nasze zdrowie psychiczne
📖 Co to jest storytelling i data storytelling? 5 sposobów na udaną prezentację
📖 Storytelling - 6 typów opowieści, które urzekną Twoich odbiorców
📖 Storytelling. Co to jest storytelling? Jakie są zasady storytellingu?
📖 Storytelling w NGO – spora dawka praktycznych wskazówek i garść przykładów z polskiego podwórka
📖 Jak prowadzić komunikację marki – archetypy i storytelling
📖 Jak zostać opowiadaczem?
📖 Jak szukać opowieści?
📖 Jan Susmaga. Jak zastosować storytelling w marketingu?
📖 Natalia De la Pena Frade. Digital storytelling. Czym są cyfrowe opowieści?
📖 Digital storytelling – nowa jakość opowiadania
📖 Piotr Peszko. Jak opowiadać historie? Storytelling jako narzędzie pracy trenera. (recenzja)
📖 Marek Stączek. Storytelling. (recenzja)
📖 Krzysztof Filarski. Storytelling inspiracyjny. Podręcznik do historii. Klasa biznes. (recenzja)
📖 Aleksandra Więcka. Jak mówić o sobie dobrze. Opowiedz swoją historię i rozwiń skrzydła w życiu i biznesie. (recenzja)
📖 Jak o sobie opowiadać, by zostać zapamiętaną? Storytelling w praktyce
📖 Storytelling – jak mówić o sobie dobrze
📖 Kto zabrał mój ser? Historyjka według Spencera Johnsona
📖 Rafał Witek, pisarz, autor książek dla dzieci, radzi, jak napisać dobre opowiadanie
📖 Piotr Bucki. Mózg lubi historie
📖 Piotr Bucki. Opowiem Ci historię – Podstawy storytellingu w prezentacjach
📖 Piotr Bucki. Jak opowiadać dobre historie? Storytelling (nie tylko) dla biznesu (recenzja)
📖 Piotr Bucki. Porozmawiajmy o komunikacji. Mów, pisz, prezentuj skutecznie (recenzja)
📖 Kamil Kozieł. 3 składowe storytellingu w reklamie – jak skutecznie opowiadać historie?
📖 Gail Carson Levine. Magia pisania. Jak tworzyć porywające historie. (recenzja)
📖 Joanna Żelazińska. Klątwa wiedzy – czym jest i jak się od niej uwolnić?
📖 Marzanna Wiśniewska. Opowiedz mi historię
📖 Joanna Sarnecka. Opowiadanie historii – przydatne narzędzie animacji
📖 Opowieści z Walizki
📖 Terapia opowieściami i korzyści z niej płynące
📖 Aktywne metody pracy z młodzieżą |
📖 W poszukiwaniu superbohatera: opowieść o storytellingu
📖 Jak pisać wciągające teksty – rozmowa z dr Joanną Wryczą-Bekier
📖 Joanna Wrycza-Bekier. Magia słów. Jak pisać teksty, które porwą tłumy. (recenzja)
📖 Jak pisać o wspomnieniach i ludziach, które znasz
📖 Sztuka opowiadania, dawniej i dziś
📖 Podwójne kodowanie, czyli jak obrazy dodają słowom skrzydeł...  |
📖 Jak wykorzystać storytelling na webinarze? W poszukiwaniu storytellingu
📖 Storytelling – Jak opowiadać ciekawe historie słowem i obrazem?
📖 Remigiusz Maciaszek: Jak opowiadać historie w formie wideo
📖 Storytelling – obraz i dźwięk
📖 Metoda Storyline